ورق برنجی چیست؟ انواع کاربرد آن | توضیح جامع

ورق برنجی از ترکیب کردن آلیاژ های روی و مس به دست می‌آید. رنگ این ورق زرد بوده و شکل ظاهری آن شباهت زیادی به ورق طلا دارد. اگر میزان مس در ترکیبات ورق برنجی از روی بیشتر باشد، رنگ مس بیشتر به سمت زرد مایل می‌شود و درصورتی‌که آلیاژ روی درصد بیشتری در این ترکیب داشته باشد، رنگ برنج به سمت نقره‌ای تمایل پیدا می‌کند؛

بنابراین با تغییر مقدار آلیاژ روی و مس رنگ ورق برنجی تغییر می‌کند. در این مقاله با عنوان «ورق برنجی چیست؟ انواع و کاربرد» قصد داریم شما را با ورق برنجی و انواع آلیاژهای آن آشنا کنیم.

ورق برنجی چیست؟

همان‌طور که گفته شد، ورق برنج از ترکیبات آلیاژ های مس و روی ساخته می‌شود و با تغییر دادن میزان روی و مس در ترکیب با فلز برنج رنگ آن تغییر می‌کند و به زرد و نقره‌ای متمایل می‌شود.

چگالی آلیاژ برنج حدوداً ۸.۴ تا ۸.۷ گرم بر سانتی‌متر مکعب و مقدار مس موجود در برنج حدود ۳۳ تا ۶۷ درصد محاسبه شده است. این میزان بسته به کاربردی که مصرف‌کننده دارد تا ۹۵ درصد هم رسیده است. یکی از برتری‌های برنج نسبت به دیگر آلیاژها قابلیت بازیافت شدن آن است.

به این معنی که ورق برنجی می‌تواند پس از یکبار مصرف شدن، دوباره به چرخه صنعت بازگردد. این ورق قیمت بالاتری در مقایسه با فلزات قابل بازیافت دارد. برنج خاصیت اصطکاک و مغناطیسی ندارد و هنگام جداسازی آن از بقیه فلزات آهنربا به کار می‌برند.

برنج چیست؟

برنج به گروهی از آلیاژهای روی و مس گفته می‌شود که استفاده‌های فراوانی در معماری و ساختارهای صنعتی دارد. تاریخچه نام‌گذاری آلیاژ برنج هنوز مشخص نیست ولی می‌توانیم بگوییم که ورق برنج از کلمات زیر نشئت ‌گرفته است:

• کلمه عربی latun به معنی مس
• واژه ترکیبی altun به معنی طلا
• یک واژه ‌ قدیمی انگلیسی یعنی braes به معنای برنز

نقش مس و روی در آلیاژ برنج چیست؟

همان‌طور که گفته شد، دو عنصر مهم در تولید فلز برنج و آلیاژ های برنجی مانند ورق‌های برنجی، «مس و روی» هستند. در این قسمت، به بررسی اهمیت و نقش مس و روی در آلیاژ برنج می‌پردازیم.

مس

عنصر بیست و نهم جدول تناوبی یعنی مس، جزو نخستین فلزاتی است که تاکنون کشف شده است. این فلز در حدود ۱۰ هزار سال پیش دیده شد و از آن زمان تاکنون به یک جزء ویژه از زندگی انسان‌ها تبدیل شد.

فلز مس باتوجه‌به انعطاف‌پذیری زیاد قابلیت هدایت الکتریکی و حرارتی و همچنین مقاومت به خوردگی‌اش، کاربرد های فراوانی در زندگی روزمره ما دارد. از کاربردهای مس می‌توان به سیم‌کشی برق، تولید محصولات الکترونیک، ساخت تجهیزات لوله‌کشی، کاربرد در ساخت‌وساز ساختمان و حمل‌ونقل اشاره کرد. 

روی

روی یک فلز سفید نقره‌ای با ته رنگ آبی است که نقشی حیاتی در متالورژی ایفا می‌کند. زمانی که روی را با فلزات باارزش دیگر مانند مس مخلوط کنیم برخی از آلیاژهای بااهمیت جهان تشکیل می‌شود.

از ویژگی های خاص فلز روی، این است که به‌تنهایی می‌تواند از هر سطح فلزی در برابر موارد مختلف مانند زنگ‌زدگی، خوردگی و میکروب‌ها محافظت کند.

به سطح فلزی که توسط فلز روی روکش شده است، گالوانیزه می‌گویند.

ویژگی های ورق برنجی

همان‌طور که گفته شد، انواع ورق برنجی جزوه خانواده ورق‌های رنگین محسوب می‌شوند. ویژگی های مناسب این محصول سبب شده است که ورق‌های برنجی در صنایع گسترده‌ای کاربرد فراوان داشته باشند.

در این بخش قصد داریم به ویژگی های این فلز پرکاربرد نگاهی بیندازیم.

خواص ورق برنجی

• استحکام زیاد
• قابلیت چکش خواری
• ظاهر زیبا برای استفاده در بخش بیرونی لوازم‌خانگی و صنعتی
• سطح براق
• مقاومت به سایش
• مقاومت در برابر خوردگی
• هدایت الکتریکی و حرارتی مناسب

خصوصیات فیزیکی ورق برنجی

ورق‌های برنجی چگالی ۷.۸ تا ۸.۳ دارند. دمای ذوب این ورق‌ها ۹۰۰ الی ۹۴۰ درجه سانتیگراد است و درصد ازدیاد طول آن ۳ تا ۳۸ درصد محاسبه شده است.

ورق برنجی به علت دارابودن آهن دارای سخت سختی بالایی است و علاوه بر وجود آهن، قلع و منگنز نیز در این ورق وجود دارد. یکی از تفاوت‌های میان برنج و برنز در ترکیبات آلیاژهایی است که در آنها حضور دارند. برنز ترکیبی از آلیاژهای مس و قلع است درحالی‌که برنج ترکیب روی و مس است.

هرچه درصد مس موجود در ورق برنجی افزایش یابد، استحکام، انعطاف‌پذیری، زیبایی و براق بودن ورق نیز افزایش پیدا می‌کند. همچنین بهتر است بدانیم که میزان مس موجود در ورق برنجی موجب افزایش قابلیت چکش خواری و انعطاف‌پذیری کلیه ورق می‌شود و آن را برای ریخته‌گری به فلز مناسبی تبدیل می‌کند. ورق برنجی از هدایت الکتریکی و حرارتی برخوردار است و در برابر لک و تیرگی مقاومت بسیار زیادی دارد.

انواع ورق برنجی از نظر سختی

ورق برنج از دیدگاه سختی به سه دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:

• برنج فنری
• برنج نیمه‌سخت
• برنج نرم

 در ادامه این سه گروه را معرفی می‌کنیم.

ورق برنج فنری

برنج فنری در مقایسه با انواع دیگر برنج، بیشترین سختی را از خود نشان می‌دهد. این نوع ورق برنجی به شکل کویل در بازار کشور به فروش می‌رسد و بیشترین استفاده از این ورق در صنایع برقی است.

ورق برنج نیمه‌سخت

این گروه از انواع ورق برنجی، در مقایسه با برنج فنری درصد کمتری مس دارد؛ بنابراین نسبت به برنج فنری سختی کمتری دارد و در مقایسه با برنج نرم انعطاف‌پذیری کمتری نیز نشان می‌دهد.

ورق برنجی نرم

برنج نرم دارای ۷۰ درصد مس در ترکیب خود است و این موضوع باعث می‌شود که خاصیت انعطاف‌پذیری برنج نرم‌افزار افزایش یابد. در میان انواع ورق برنجی، برنج نرم به دو شکل ورق و کویل تولید می‌شود. نوع ورق آن با ضخامت ۰.۳ تا ۱.۵ میلی‌متر و با عرض ۶۰۰ میلی‌متر به فروش می‌رسد.

از طرف دیگر نوع کویل برنج با ضخامت ۰.۴ تا ۰.۸ میلیمتر و با عرض ۶۶۰ میلی‌متر تولید شده و در بازار آهن آلات به فروش می‌رسد.

جالب است بدانید که برنج نرم جزو پرمصرف‌ترین انواع ورق برنجی محسوب شده و برای ساخت ابزار و لوازم مصرفی مانند رادیاتور یا سماور مورداستفاده قرار می‌گیرد.

انواع ورق برنجی از نظر آلیاژ

ورق‌های برنجی را می‌توان از دیدگاه نوع آلیاژ و درصدی که در آن به کار رفته است، به انواع متنوعی دسته‌بندی کرد. انواع ورق برنجی از نظر آلیاژ عبارت‌اند از

• ورق برنجی آلیاژی
• ورق برنجی کم عیار
• ورق برنجی پر عیار
• ورق برنجی حاوی سیلیسیوم
• ورق برنجی حاوی قلع و آلومینیوم

ورق‌های برنجی آلیاژی

این دسته از ورق‌های برنجی با ترکیب کردن عناصر گوناگونی از قبیل آلومینیوم، سیلیسیوم، روی، منگنز، قلع، سرب و نیکل تولید می‌شوند. بهتر است بدانید که هر چه میزان منگنز، قلع و آهن در این ورقه های برنجی بیشتر باشد، استحکام و چکش‌پذیری این محصول نیز افزایش می‌یابد. در مقابل، با افزایش دادن درصد سرب در ترکیب این ورق، خاصیت چکش‌پذیری و استحکام ورق‌های برنجی کاهش پیدا می‌کند.

ورق برنجی کم عیار

ورق برنجی کم عیار به ورقی گفته می‌شود که انعطاف‌پذیری بسیار زیادی دارد و به سادگی در دمای زیاد شکل‌پذیری از خود نشان می‌دهد.

هرچه میزان فلز به کار رفته در ورق برنجی کم عیار بیشتر شود، شکل‌پذیری و مقاومت این ورق نیز افزایش می‌یابد. میزان فلز روی که در ترکیب ورق برنجی کم عیار به کار برده شده است، حدود ۵ الی ۲۰ درصد است.

ورق‌های برنجی پر عیار

منظور از به‌کاربردن کلمه پر عیار، وجود ۲۰ الی ۴۰ درصد فلز روی در ترکیب ورق برنجی است. اگر میزان وجود فلز روی در ورق برنجی از مقدار مشخصی فراتر رود، خاصیت شکل‌پذیری به وجود نمی‌آورد؛ بلکه اثر عکس بر این ویژگی دارد. ‌ اما افزایش میزان فلز روی در ترکیب ورق از طرفی موجب می‌شود که ورق برنجی پر عیار مستحکم‌تر شود و به همین دلیل در مصارف خاص کاربرد دارد. 

ورق برنجی سیلیسیوم دار

ورق برنجی سیلیسیوم دار در تولید رادیاتور، سماور، تانکر، پیچ و مهره، لوله، اتصالات و غیره استفاده می‌شود و همان‌طور که از نام آن مشخص است، درصد فلز سیلیسیم به کار رفته در این ورق‌های برنجی بالاست.

ورق برنجی حاوی قلع و آلومینیوم

همان‌طور که از نام این ورق برنجی مشخص است، درصد آلومینیوم و قلع موجود در این محصول موجب می‌شود که یک روکش محافظ بر سطح ورق برنجی به وجود بیاید و مقاومت آن را در برابر خوردگی در شرایط مرطوب بالا ببرد.

کاربرد ورق برنجی

ورق برنجی در صنایع مختلف استفاده‌های فراوانی دارد. در این بخش از مقاله، به تعدادی از کاربردهای مهم ورق‌های برنجی اشاره می‌شود.

• ورق‌های برنجی در صنایع ساخت مهمات جنگی کاربرد زیادی دارند.
• به دلیل اینکه ورقه های برنجی از خاصیت آکوستیکی برخوردار هستند در تولید سازهایی مانند هورن از آنها استفاده می‌شود.
• ورق برنجی کاربردهای بی‌شماری در صنایع برقی و الکتریکی سرتاسر جهان دارد.
• صنایع خودروسازی، تولیدکنندگان لوازم‌خانگی و همچنین سازندگان لوازم مصرفی، استفاده زیادی از این محصول برنجی دارند.
• به دلیل اینکه ورق‌های برنجی عموماً طلایی‌رنگ هستند، در طراحی دکوراسیون داخلی منازل کاربرد زیادی دارند.
• همچنین از انواع ورق برنجی برای تولید مدل‌های گوناگون مغزی قفل و دستگیره‌های درب و همچنین جهت ساخت تجهیزات لوله‌کشی استفاده می‌شود.

تسمه برنجی چیست؟

تسمه برنجی به تسمه های فلزی که سطح مقطع مستحکم و مقاومت کششی بالایی دارند گفته می‌شود. انواع تسمه فلزی از آلیاژ های متنوع فلزی تولید می‌شوند و مدل‌های مختلفی دارند از انواع تسمه می‌توان تسمه های زیر را نام برد.

• تسمه فولادی
• تسمه آلومینیومی
• تسمه مسی
• تسمه برنجی

تسمه برنجی به دلیل داشتن خواص الکتریکی در ساخت قطعات الکترونیکی کاربرد زیادی دارد.

انواع تسمه برنجی

انواع تسمه برنجی در سه دسته قرار می‌گیرد: تسمه برنجی با آلیاژ B63، تسمه برنجی با آلیاژ b65 و تسمه برنجی با آلیاژ b70. در ادامه مطلب به بررسی این سه گروه می‌پردازیم.

تسمه برنجی با آلیاژ B63

این محصول به دلیل داشتن عناصر زیاد، مقاومت بالاتری در مقایسه با سایر تسمه های برنجی دارد و برای ساخت کلید، پریز، سر سیم، پانچ، برش و غیره استفاده می‌شود.

تسمه با آلیاژ B65

این نوع آلیاژ در ساخت قطعات مختلف خودرو و همچنین تولید تجهیزات مربوط به رادیاتور به کار می‌رود.

تسمه با آلیاژ B70

این تسمه های برنجی، دارای مقدار بیشتری از فلز مس در ترکیبات خود هستند. به همین دلیل از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردارند. این آلیاژ یکی از پرکاربردترین و بااهمیت‌ترین ورق و تسمه در بازار است و طبق سفارش مصرف‌کنندگان قابلیت تولید دارد.

خرید ورق برنجی

در زمان خرید ورق برنجی باید چند نکته را مدنظر داشته باشید. معمولاً برنج هایی که دارای مقدار بیشتری مس هستند به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر گران‌قیمت‌تر از سایر ورق برنجی ها هستند این نوع ورق‌های برنجی با ضخامت ۱ الی ۵.۲ میلی‌متر و با عرض‌های مختلف قابل سفارش هستند به شکل کویل یا به‌صورت برش خورده در بازارهای مربوطه به فروش می‌رسند بهتر است بدانید که هرچه ضخامت انواع ورق برنجی بیشتر باشد قیمت آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند.

قیمت ورق برنجی

ورق برنجی امروزه هم در داخل ایران تولید می‌شود و هم به‌صورت واردات به بازارهای داخل کشور تزریق می‌شود. به دلیل تفاوت‌های جزئی در انجام فرایندهای تولید و تجهیزات متفاوت در کارخانه‌های کشور محصولات داخلی جوابگوی برخی از نیازهای خاص نیست به همین دلیل برخی از مصرف‌کنندگان و صاحبان صنایع واردکردن محصولاتی مانند و برنجی روی می‌آورند به همین دلیل مشخص‌کردن قیمت ورق برنجی بر اساس برند و کشور تولیدکننده صورت می‌گیرد و یکسان نیست.

کلام آخر

در این مقاله به بررسی انواع ورق برنجی و تسمه برنجی و کاربردها و ویژگی‌های این آلیاژها پرداختیم و نکات خرید این محصول را همراه با قیمت آن بررسی کردیم. بهتر است محصولاتی شبیه ورق‌های برنجی را از فروشندگان معتبر خریداری کنید و نکاتی که در این مطلب در رابطه را خرید ورق برنجی گفته شد را در نظر داشته باشید.